Bring your own device (en wij verzorgen de toets)

In het voorjaar van 2020, midden in de intelligente lockdown, sprak de sectie maatschappijleer de ambitie uit om een openboek toets te organiseren voor vwo-5 Maatschappijleer in schooljaar ‘20/’21. Een niet heel vreemde ambitie voor een vakgroep die graag leerlingen toetst op denkvaardigheden in plaats van leervermogen. Twee problemen: het ouderwetse boek was al gedigitaliseerd en de school bezat niet genoeg computers voor 140 leerlingen die tegelijk één toets moeten maken.

Voortraject
Je hoort het de laatste tijd vaak: never waste a good crisis. Dit geldt ook zeker voor de hele onderwijswereld. Steeds meer scholen en organisaties digitaliseren de didactiek uit bittere noodzaak. De fysieke afstand tussen leraren en leerlingen, dwong ons om het onderwijs minder locatie gebonden te maken. Binnen de KSE was al vrij snel het digitale (Zweedse) toetssysteem Dugga in beeld. Met een groepje docenten werd dit gedurende de schoolsluitingsperiode flink getest. Een klein jaar verder, 22 April 2021, is de ontwikkeling en het leren werken met Dugga al zelfs dermate vergevorderd dat de sectie maatschappijleer het aandurfde om een schoolexamenonderdeel te toetsen via Dugga.

Bij het ontwikkelen van toetsen is het altijd van belang dat je goede toetsvragen maakt, maar een vaak vergeten onderdeel is: hoe weet je zeker dat het nagekeken werk ook daadwerkelijk gemaakt is door de leerling die het cijfer ontvangt? Bij ‘traditionele’ toetsen weet je dat door presentielijsten, de naam op de toets, de surveillant die toezicht houdt en in worstcasescenario’s het handschrift. Bij een digitale toets, en dan ook nog ééns op een eigen laptop, is die link tussen het gemaakte werk en de maker een stuk minder zichtbaar. Hoe weet je dat de leerlingen niet antwoorden tijdens de toets uitwisselen?

Na tientallen werkuren van onderzoek naar alle (on)mogelijkheden en twintig ‘testrondjes’, ontdekten we de handigste tool en instellingen bij Dugga: Safe Exam Browser. In de KSE-volksmond nu ook wel ‘SEB’ genoemd. Met, door de nodige frustraties, alle werkwoordvervoegingen daarbij: Ik SEB, Jij SEB’t. Dit programma zorgt ervoor dat leerlingen met hun eigen device in een ‘veilige omgeving’ een schoolexamen kunnen maken. De leerlingen hebben hierdoor toegang tot alle bestanden, zoals het gedigitaliseerde lesboek, die de docent klaarzet, maar leerlingen kunnen niet met elkaar communiceren via het internet of bij eigen bestanden.

Proberen is leren
Allemaal heel fijn en leuk: bij kleine groepjes lukte het maken van een Dugga-toets in SEB, maar hoe werkt dit met 140 leerlingen tegelijkertijd? Hier kan je alleen maar achter komen door de ‘sprong te wagen’ en het gewoon te proberen. Zoals een vakcollega altijd zegt: proberen is leren. Natuurlijk niet zonder een plan de campagne en het delen van diverse stappenplannen met alle betrokken collega’s.

Het moment van de waarheid: 22 april 13:00 uur. Met 140 leerlingen, 21 surveillanten, diverse onderwijsondersteunende personeelsleden en de sectie maatschappijleer probeerden we deze nieuwe technologie massaal uit. Binnen 5 minuten kon het grootste gedeelte van de leerlingen zijn/haar hersenen pijnigen met vragen over politiek en het rechtssysteem. Gelukkig dit keer met een woordenboek, eigen (handgeschreven/uitgeprinte) aantekeningen, de digitale methode en alle PowerPointpresentaties erbij.

'Ik weet dat leerlingen vaak zenuwachtig zijn voor toetsen. Docenten daarentegen (vaak) een stuk minder, maar ik moet bekennen ik was stiekem net zo zenuwachtig als veel leerlingen. Zou het goed gaan? Komt iedereen in het systeem? Deze vragen spookten constant door mijn hoofd. Terwijl ik dit schrijf, bedenk ik me: het was een succes. Alle leerlingen konden in het systeem en de enkele leerling die vertraagd startte kreeg een eerlijke behandeling', aldus Koen Vossen, docent maatschappijleer. 

Er kan nog veel worden verbeterd aan deze manier van werken. Toch kunnen we zeggen dat dit een grote stap is naar nieuwe manieren van toetsen. Leerlingen die aangeven meer tijd te hebben om over vragen na te denken; het schrijven kost namelijk minder tijd met een toetsenbord dan met een pen. Je kan andersoortige vragen stellen die meer op inzicht en denkvermogen gebaseerd zijn. En, een deel van je nakijkwerk is geautomatiseerd.

Kortom: trots op alle leerlingen. Zonder hun flexibiliteit en voorbereiding had dit niet kunnen plaatsvinden. Trots op alle collega’s. Zonder hun doorzettingsvermogen en hulpvaardigheid had dit nooit gerealiseerd kunnen worden. Voor nu, een fijne vakantie gewenst! De sectie maatschappijleer gaat nakijken, want dat is wel een nadeel: leerlingen schrijven nu niet een half a4’tje vol, maar typen een heel verslag!